Gjuetia për materien e errët në galaktikat më të vogla të Universit

Astrofizikanët nga Universiteti i Surrey dhe Universiteti i Edinburgut kanë krijuar një metodë të re për të matur sasinë e materies së errët në qendër të galaktikave të vogla “xhuxhe”.

Materia e errët përbën shumicën e masës së Universit, megjithatë mbetet e pakapshme. Në varësi të vetive të saj, ajo mund të jetë e koncentruar dendur në qendrat e galaktikave. Duke krahasuar shpërndarjen e materies së errët në galaktikat me modele të detajuara, hulumtuesit mund të testojnë ose përjashtojnë kandidatë të ndryshëm të materies së errët.

Kufizimet më të rrepta mbi materien e errët vijnë nga galaktikat më të vogla në Univers, “galaktikat xhuxhe”. Më i vogli prej tyre përmban vetëm disa mijëra ose dhjetëra mijëra yje – të ashtuquajturat xhuxhët “ultra të zbehta”.

Galaktika të tilla të vogla, të gjetura rreth orbitës pranë Rrugës së Qumështit, përbëhen pothuajse tërësisht nga materia e errët. Nëse shpërndarja e materies së errët në këto galaktika të vogla mund të përcaktohet, mund të ofrojë informacione të reja për natyrën e saj. Megjithatë, duke qenë krejtësisht pa gaz dhe pasi përmbajnë shumë pak yje, deri kohët e fundit nuk kishte asnjë metodë praktike për të bërë këtë matje.

Në një studim të publikuar nga Monthly Notices of the Royal Astronomical Society (MNRAS), një ekip shkencëtarësh nga Universiteti i Surrey kanë zhvilluar një metodë të re për të llogaritur densitetin e brendshëm të errët të galaktikave xhuxhe, edhe nëse nuk kanë gaz dhe shumë pak yje. Çelësi i metodës është të përdoret një ose më shumë grumbuj yjor të dendur që orbitojnë afër qendrës së galaktikës xhuxh, transmeton KosovaPress.

Ekipi përdor një suitë të madhe të simulimeve kompjuterike për të treguar se si struktura e grupimeve të yjeve është e ndjeshme ndaj faktit se materia e errët është e dendur në qendër të galaktikave ose shpërndahet më shumë normalisht. Ekipi pastaj aplikoi metodën e tyre në galaktikën xhuxh Eridanus II, duke gjetur shumë më pak lëndë të errëta në qendër të saj sesa shumë modele do të kishin parashikuar.

“Ne kemi zhvilluar një mjet të ri për të zbuluar natyrën e lëndës së errët dhe tashmë rezultatet janë emocionuese. Eridanus II, një nga galaktikat më të vogla të njohura, nëse ka rezultate të ngjashme për një mostër më të madhe të galaktikave, kjo mund të ketë implikime të gjera për natyrën e materies së errët “, tha Filippo Contenta nga Universiteti i Surrey dhe autori kryesor i studimit.

Ndërsa Mark Gieles, profesor i Astrofizikës në Universitetin e Surrey dhe hetuesi kryesor i projektit të Këshillit Evropian të Kërkimit (ERC) që financoi projektin, tha se kanë filluar projektin me shpresën se mund të përdorin grumbujt e yjeve për të mësuar rreth materies së errët.

Profesor Justin Read, një bashkautor i studimit nga Universiteti i Surrey, tha se është e vështirë të kuptohen rezultatet për Eridanusin II, nëse lënda e errët përmban një grimcë” të ftohtë “të dobët që ndërvepron: modeli i tanishëm i favorizuar për materien e errët.

“Një mundësi është se lënda e errët në qendër të Eridanus II ishte “e nxehtë” nga formimi i dhunshëm i yjeve, siç sugjerohet nga disa modele numerike të kohëve të fundit”, tha ai.

Ndërsa Jorge Penarrubia nga Shkolla e Fizikës dhe Astronomisë e Universitetit të Edinburgut thotë se gjetjet japin njohuri interesante për shpërndarjen e materies së errët në galaktikat në Univers.