Komiteti i çmimit Nobel nderon një mbrojtës të gjenocidit

Dhënia e çmimit Nobel për Peter Handke është incidenti më i fundit fatkeq në një seri sosh për çmimin Nobel në letërsi, nga vendimi i çuditshëm për t’ia dhënë Bob Dylan-it në vitin 2016 deri te skandali i sulmeve seksuale të vitit të kaluar. Kur Handke kërkoi shfuqizimin e këtij çmimi në vitin 2014 e pati bërë duke thënë se është një “kanonizim falls” i letërsisë. Fakti që tashmë pikërisht ai e ka fituar vërteton se ka patur të drejtë.

Kjo është Suedia e sotme. Nëse komiteti i Nobel-it do të kishte patur sado pak guxim do t’ia kishin dhënë çmimin për paqe Julian Assange-it (njërit prej heronjve të kohës tonë), ndërsa në vend të kësaj preferuan të nderojnë një apologjet të gjenocidit.

Këtu kemi të bëjmë me shembullin më të fundit të asaj që Robert Pfaller e quan “Interpasiviteti” i majtistëve Perëndimore: duan të jenë autentikë përmes një Tjetri i cili jeton autentikisht në vend të tyre. Për vite me radhë Handke e kaloi jetën e tij autentike në interpasivitet, i çliruar nga korrupsioni i kapitalizmit konsumerist Perëndimor, përmes sllovenëve (mamaja e tij ishte sllovene). Për të, Sllovenia ishte një vend ku fjalët përshenjonin menjëherë objektet (në dyqane, qumështi emërtohej “qumësht”, duke anashkaluar emrat tregtar të markave, etj). Pavarësia e Sllovenisë dhe gatishmëria e saj për t’u bërë pjesë e Bashkimit Europian kanë ndërsyer tek ai një agresivitet të dhunshëm ndaj sllovenëve duke i shpërfillur si skllevër të kapitalit austriak dhe gjerman, me arsyetimin se ia kanë shitur trashëgiminë e tyre Perëndimit. E gjithë kjo sepse loja e tij interpasive u trazua. Me fjalë të tjera, sepse sllovenët nuk vazhdonin më të silleshin në mënyrën që ia mundësonte atij të jetonte autentikisht përmes tyre. Prandaj, nuk përbën çudi kthesa e tij nga Serbia si mbetja e fundit autentike në Europë, duke i krahasuar serbët e Bosnjes tek rrethonin Sarajevën me indigjenët amerikanë kur rrethonin një kamp të kolonizatorëve të bardhë.

E thënë shkurt, ashtu siç shprehej Gilles Deleuze, “nëse ke ngecur në ëndrrën e tjetrit, ta kanë futur”: ne sllovenët kishim ngecur në ëndrrën e Handke-s ku pritej të jetonim sipas asaj. Ironia e madhe këtu është fakti se ai ka përzgjedhur Millosheviçin si Tjetrin e tij autentik që ia mundëson të mbahet pas nostalgjisë Jugosllave, pikërisht politikanin më përgjegjës për vdekjen e Jugosllavisë.

Në Fenomenologjinë e Shpirtit, Hegeli përmend ‘valëvitjen e heshtur të shpirtit’: puna e nëndheshme e ndryshimit të koordinatave ideologjike, më së shumti e padukshme për syrin publik, e cila më pas papritmasi shpërthen, duke i kapur të gjithë gafil. Kjo po ndodhte në ish-Jugosllavinë e viteve ’70 dhe ’80, sa kur gjithçka shpërtheu në fundin e viteve ’80, tashmë ishte tepër vonë, konsensusi i vjetër ideologjik ishte tërësisht i kalbur dhe u shkërmoq përbrenda vetvetes. Jugosllavia në vitet ’70 dhe ’80 ishte si macja proverbiale e filmave vizatimorë e cila vazhdon të ecë edhe pse është përmbi greminë dhe e cila bie vetëm kur, më në fund, bëhet e vetëdijshme se nuk ka themel të palëvizshëm nën këmbët e saj. Millosheviçi ishte i pari që na detyroi të vërenim poshtë këmbëve tona greminën. Aktorët kryesorë të këtij korruptimi sekret ishin poetët nacionalistë, dhe për të shmangur iluzionin e kompleksit poetiko-ushtarak si një specialitet ballkanik, mund të përmendim të paktën Hassan Ngeze, Karaxhiqin e Ruandas i cili, në gazetën e tij Kangura, sistematikisht shpërndante urrejte anti-Tutsi dhe bënte thirrje për gjenocid ndaj tyre.

Kjo është arsyeja pse unë nuk mendoj se mundemi t’i ndajmë konsideratat politike dhe etike nga letërsia. Pothuajse një shekull më parë, duke iu referuar ngritjes së Nazismit në Gjermani, Karl Kraus ia pati qëlluar kur thoshte se Gjermania, vendi i poetëve dhe mendimtarëve, u bë vendi i gjykatësve dhe ekzekutorëve – sot, në epokën tonë të spastrimeve etnike, po ndodh i njëjti shndërrim. Edhe në tekstet e tij më apolitike (mjafton të kujtojmë poezinë mufatëse të Himmel über Berlin), Handke mbajti rolin e poetit në dyshen Poet dhe Ekzekutorë. Përsiatjet apolitike mbi natyrën komplekse të shpirtit dhe gjuhës janë stofi përmes të cilit thuret spastrimi etnik.

Përktheu nga origjinali Pavjo Gjini nga Nyje.al, sqarimet e mëposhtme i takojnë kësaj faqeje:

Ky shkrim është botuar me datë 15 tetor 2019, në website-in e revistës javore të politikës, kulturës dhe aktualitetit botëror “The Spectator”.

Për përkthimin dhe ribotimin e tij kemi respektuar të drejtat e autorit duke marrë paraprakisht miratimin e kryeredaktorëve të revistës.