Pastrimi i parave dhe kriptomonedha

Miratimi i ligjit në vetvete përbën një hap pozitiv për të rregulluar tregjet financiare në drejtim të transaksioneve virtuale, por ende sot në praktikë nuk ka pasur oferta nga subjektet e interesuara për licencim në përputhje me ligjin për ushtrimin e aktivitetit. Ende sot në Shqipëri nuk ka subjekte të licencuara për bursat DLT të centralizuara apo decentralizuara për ofrimin e shërbimeve virtuale.

Duket se fenomeni i shkëmbimit të mjeteve virtuale vijon të realizohet në informalitet, çfarë hedh dyshime së përbën një mjet për pastrimin e parave të padeklaruara.

 Pastrimi i parave

Pastrimi i parave lidhet me procesin e konvertimit të parave të përfituara në mënyrë të paligjshme në burime të ligjshme. Ligjërisht, ky proces tentohet të parandalohet sipas sanksioneve të parashikuara në Aktin e Kontrollit të Pastrimit të Parave (MLCA), i cili i ndalon personat të përfshihen në transaksione financiare duke përdorur të ardhura të lidhura me aktivitete kriminale, ndoshta duke promovuar veprimtari kriminale ose duke shkelur ligjet tatimore.

Autoritetet përkatëse kanë marrë masa të ndryshme për të frenuar këtë proces të paligjshëm, pa rezultat. Procesi i pastrimit është kthyer në një nga problemet më të mëdha financiare të kohës. Fenomeni ka kontribuar në bashkëpunimin e ndërsjellë midis kombeve dhe institucioneve financiare për të vendosur kundërmasa teknologjike dhe inteligjencë artificiale për të frenuar kërcënimin e pastrimit.

Ekzistojnë shumë forma të pastrimit të parave, dhe ato variojnë nga të thjeshta në ato komplekse, ku paligjshmëria është shtuar duke u ndërthurur me epokën teknologjike.

Duke qenë se evolucioni është shtrirë në shumë sektorë të tjerë, skema e pastrimit të parave nuk është lënë jashtë. Zgjimi i përparimeve teknologjike ka parë lindjen e pastrimit elektronik të parave, i cili i ka sjellë një kthesë të re krimit të vjetër.

Nëpërmjet evolucionit, krimit i janë hapur shumë rrugë për të pastruar paratë. Kriptovalutat kanë qenë fronti më i ri që përdoret në skemat e shantazhit. Kriminelët e kanë parë këtë si një metodë më të thjeshtë për shkak të rritjes së anonimitetit, ndryshe nga format e tjera konvencionale të monedhës. Pavarësisht ekzistencës së ligjeve kundër pastrimit të parave, këto të fundit nuk kanë arritur deri më tani t’i përfshijnë krimet kibernetike, pasi ende bazohen në zbulimin e skemave të parave të pista që iniciohen përmes kanaleve tradicionale bankare.

Kriptovaluta

Kriptomonedha, e njohur zakonisht përmes formës së saj të shkurtuar “kripto”, është një monedhë që ekziston virtualisht ose në mënyrë dixhitale dhe përdor kriptografinë për të siguruar transaksione.

Kriptomonedha është shpikur si një teknologji e avancuar, si zgjidhje e shumë të metave që ka procesi aktual i transaksioneve bankare, parë si ardhmja e një sistemi bankar të decentralizuar duke eliminuar kështu kosto të mëdha që ka sistemi i centralizuar bankar me inputin human brenda.

Kritika kryesore e këtyre monedhave është mungesa e një autoriteti qendror rregullator ose emetues; në vend të kësaj, ata kanë një sistem të decentralizuar që lëshon njësi të reja dhe regjistron transaksionet. Pavarësisht se ky është faktori dallues i tyre nga format e tjera të valutave, mungesa e një pike qendrore rregulluese rrit shanset për aktivitete të paligjshme.

Përhapja e tyre me shpejtësi në treg dhe lehtësia e aksesit të monedhave përmes pajisjeve teknologjike u ka dhënë pastrueseve të parave një mundësi më të shpejtë dhe më të sigurt për të pastruar paratë e tyre të paligjshme. Nuk ka dyshim se këto monedha janë një risi e dobishme që lehtëson vlerësimin më të lehtë dhe më të shpejtë të shërbimeve dhe produkteve financiare por sfida kryesore qëndron në krijimin e tyre si një mjet alternativ transferimi të vlerës dhe investimi, që u jep hapësirë ​​praktikave të paligjshme të pastrimit të parave.

Ligjshmëria e kriptomonedhës

Statusi ligjor që përfshin kriptomonedhën ndryshon thelbësisht nga një vend në tjetrin.

Përdorimi i tij ka ngritur shqetësime për shumë qeveri në mbarë botën për shkak të mungesës së ligjeve ndërkombëtare uniforme që rregullojnë përdorimin e monedhës. Përdorimi i monedhës është lejuar në shumicën e vendeve të zhvilluara, duke përfshirë Mbretërinë e Bashkuar Kanada dhe Shtetet e Bashkuara.

Në shumicën e vendeve të tjera, nga FinCEN (Rrjeti i Zbatimit të Krimeve Financiare) kripto monedha konsiderohet si një kurs jo ligjor, por shkëmbimet e saj konsiderohen si një zëvendësues i monedhës. Në vendet ku përdorimi i kriptos është i ligjshëm, janë vendosur rregulla dhe jane marrë masa në përpjekje për të rregulluar përdorimin e tij.

Në Shqipëri, kriptot nuk përbëjnë ende një kurs ligjor, nuk janë emetuar apo garantuar nga një organ shtetëror. Në një përpjekje për rregullimin e tregjeve financiare të bazuar në teknologjinë e regjistrave të shpërndarë, ku bëjnë pjesë monedhat virtuale, token-at digjital të shërbimeve, pagesave, titujve e aseteve, ashtu sikundër edhe bursat DLT, është miratuar ligji nr.66/2020, i cili rregullon veprimtaritë dhe subjektet që ushtrojnë veprimtari sipas këtij ligji. Për ti materializuar dhe bërë funksionale në praktikë ligji parashikon licencimin e këtyre subjekteve dhe përcakton rregulla për mënyrën e ushtrimit të këtyre aktiviteteve, çfarë i bën subjekte të kontrollueshme e monitorueshme nga autoritetet ligjzbatuese.

Miratimi i ligjit në vetvete përbën një hap pozitiv për të rregulluar tregjet financiare në drejtim të transaksioneve virtuale, por ende sot në praktikë nuk ka pasur oferta nga subjektet e interesuara për licencim në përputhje me ligjin për ushtrimin e aktivitetit. Ende sot në Shqipëri nuk ka subjekte të licencuara për bursat DLT të centralizuara apo decentralizuara për ofrimin e shërbimeve virtuale.

Duket se fenomeni i shkëmbimit të mjeteve virtuale vijon të realizohet në informalitet, çfarë hedh dyshime së përbën një mjet për pastrimin e parave të padeklaruara.

Ndërkohë, popullariteti i kriptomonedhave po rritet me shpejtësi, por jo të gjithë janë në riregjistruara. Aktualisht, ka më shumë se 5000 kriptovaluta të njohura në mbarë botën. Megjithatë, legalizimi i kriptos në disa vende dhe konsiderimi i jashtëligjshëm në të tjera, sjell një reagim të përzier që u lë një hapësirë ​​të madhe pastrueseve te parave për të kryer transaksione të paligjshme. Lehtësia e kryerjes së shkëmbimeve në internet përmes teknologjive më të fundit pa rregulla strikte u ka dhënë krimit një shans për të përfunduar marrëdhëniet e tyre të paligjshme.

Faktorët që rrisin pastrimin e parave përmes aseteve kripto dhe metodat e pastrimit të parave nëpërmjet tyre

Ekzistojnë metoda të ndryshme të pastrimit të parave nëpermjet kriptomonedhave. Në praktikë, pastrimi i parave me kriptomonedha përfshin një ose më shumë metoda, ndonjëherë të vetme, ndonjëherë në kombinim me njëra tjetrën.

Përdorimi në rritje i kriptomonedhës, si dhe natyra e saj e parregulluar ose më pak e rregulluar në shumë juridiksione, do të thotë se bota financiare ka shumë për t’u shqetësuar rreth këtij fenomeni.

Në mënyrë të pashmangshme, njohuritë mbi metodat e pastrimit të parave me kriptomonedha janë me përfitim të madh për zbulimin e aktiviteteve të parregullta dhe ndërtimin e masave mbrojtëse të brendshme për t’u mbrojtur kundër rrezikut të pastrimit të parave nëpërmjet saj.

 1.Pseudonimi i brendshëm

Pseudonimiteti i referohet gjendjes anonime ku dikush përdor një identifikues të qëndrueshëm që është në kundërshtim me emrin dhe detajet e tij të vërteta. Përdorimi i emrave i lejon përdoruesit të përfundojnë komunikimet me palët e tjera në mënyrë anonime pasi emrat e tyre të vërtetë janë të fshehur. Këta emra zakonisht zgjidhen nga përdoruesit dhe lejojnë ruajtjen e privatësisë së përdoruesit dhe mundësojnë fjalën e lirë pa shqetësime sigurie. Zakonisht, emrat e vërtetë janë të disponueshëm vetëm në faqet e administratorëve. Në rastin e transaksioneve të paligjshme, personat identifikohen dhe gjurmohen duke përdorur të dhënat e tyre reale dhe zyrtare. Kjo do të thotë se është anonime që kriminelët të gjurmohen kur përdorin pseudonime.

2.Anonimati në Shkëmbimet e Kriptove

Shumica e vendeve, Australia, Britania e Madhe, Zelanda e Re, Kanadaja dhe SHBA-ja, udhëhiqen nga rregulloret KYC që kërkojnë që ofruesit e kriptove të njohin klientët që kryejnë shkëmbime. Qëllimi kryesor i këtyre rregulloreve është të ndihmojë në parandalimin e përdorimit të bankave dhe institucioneve financiare nga elementet kriminal për të kryer aktivitete mashtruese. Megjithatë, pavarësisht politikës, ka disa ofrues dhe shtete të shkëmbimit të kriptove që nuk u përmbahen këtyre kërkesave.

Për shembull, Binance është një nga shkëmbimet më të mëdha globale të kriptove që nuk ka masa të rrepta verifikimi KYC. Kjo dhe shumë të tjera konsiderohen të hapura për investitorët e rastësishëm që kërkojnë të zotërojnë sasi të vogla kripto-asetesh për t’i përdorur lirisht. Përveç këtyre kontradiktave që krijojnë anonimitet në qendrën e shkëmbimit të kriptove, ato e ndërlikojnë të gjithë procesin, veçanërisht kur bëhet fjalë për gjurmimin e individëve që përdorin shkëmbimet për aktivitete të paligjshme. Për sa i përket anonimatit të aseteve të kriptove, është e qartë se disa kriptovaluta, si Bitcoin, janë krijuar me aftësinë për t’u gjurmuar. Të tjera si Monero, Beam, Grin dhe Zcash janë projektuar me anonimat. Në një rast tjetër, shumica e transaksioneve janë evidente me origjinë dhe përfitues të panjohur.

3.Pagesat e Decentralizuara Peer-to-Peer

Peer to Peer, i njohur zakonisht si P2P, është një sistem i transferuar ku dy persona ose subjekte lejohen të kryejnë ndërveprime drejtpërdrejt pa një palë të tretë që vepron si ndërmjetës. Si i tillë, me P2P, blerësi dhe shitësi kryejnë transaksionet drejtpërdrejt. Ligjërisht, transaksionet e mëdha dhe ndërkufitare duhet të kryhen përmes një pale të tretë ose një ofruesi për transparencë midis dy palëve. Adoptimi i kësaj metode në sistemet financiare ka sjellë shumë dëme. Heqja e palëve të treta krijon rrezikun që ofruesi i shërbimeve të dështojë të ofrojë shërbimet siç është rënë dakord ose të mos japë një produkt me cilësinë e pritur. Për më tepër, ekziston edhe mundësia që blerësi të mos kryejë pagesa pas marrjes së produktit. Kjo do të thotë se me P2P, ekziston një rrezik në rritje që njëra palë të përfitojë nga tjetra për shkak të informacionit asimetrik.

Megjithëse metoda ka avantazhin e kostove të reduktuara dhe transaksioneve më të shpejta, ajo ka shumë rreziqe. Një disavantazh kryesor është mungesa e mbikëqyrjes për shkak të mungesës së autoriteteve qeverisëse për të monitoruar transaksionet dhe për të ofruar një kuadër ligjor. Mbi tridhjetë për qind e aseteve kripto të humbura nga kriminelët kryhen nën këtë formë transferimi.

4.Skema e smurfing të kriptomonedhës

Smurfing është një lloj pastrimi parash i kryer nëpëmjet llogarive të personave të ndryshëm që përdoren posacërisht për këtë qëllim, të cilët, në këtë rast të veçantë, quhen edhe “smurfs”: Pastruesit e parave marrin fonde të përfituara në mënyrë të paligjshme. I ndajnë fondet – dixhitale ose fizike – në shuma pak më poshtë kufirit të deklarimit, raportimit ose alarmit, duke i shpërndarë në llogari të ndryshme.

Ata zakonisht e bëjnë këtë në 4 hapa mjaft të thjeshtë:

Hapi i parë është hapja e llogarive të verifikuara në shkëmbimet (exchange) e kriptove. Pastruesi hap llogari të shumta duke përdorur individë të ndryshëm pastrimi parash, me dokumente false për të tejkaluar identifikimin dhe verifikimin për të kthyer fondet.

Hapi i dytë është transferimi i kriptomonedhës së pistë nga adresat e kriptove ose kuletat e shkëmbimeve. Më pas, pastruesit e parave transferojnë kriptomonedhën në llogarinë e verifikuar të hapur në një shkëmbim (exchange) kriptosh me dokumente të rreme identifikimi.

Hapi i tretë është hapja e llogarive bankare duke përdorur smurfs- subjekte pastrimi parash. Këto subjekte hapin disa llogari bankare në një vend të tretë me dokumente identifikimi false të huaja. I gjithë dokumentacioni që lidhet me hapjen e këtyre llogarive bankare i dorëzohet më pas pastruesit kryesor të parave.

Hapi i fundit është transferimi i kriptomonedhës nga Exchanget e kriptos në llogaritë bankare lokale të hapura nga smurfs- subjektet e ngarkuara të pastrimit të parave, në këtë fazë duke qenë se paratë kriminale tashmë ishin të ndara nga burimi i tyre. Më tej pastruesi i parave mund t’i përdorë paratë për çfarëdo qëllimi. Zakonisht, këto llogari bankare përdoren për periudha të shkurtra dhe gjendja e tyre zakonisht nuk i kalon 30,000 euro.

6.Kartat e parapaguara të kriptomonedhave

Kjo metodë është mjaft e thjeshtë dhe përfshin përdorimin e kartave me parapagesë. Në ditët e sotme, kartat e debitit me parapagesë mund të ngarkohen me kriptovaluta. Pasi karta e debitit me parapagesë të ngarkohet, fondet më pas mund të financojnë lloje të ndryshme aktivitetesh të paligjshme. Ato mund të tregtohen për monedha të tjera ose t’u dorëzohen palëve të treta.

7.Kumar në internet

Një metodë tjetër e pastrimit të parave të kriptomonedhave është gjithashtu mjaft e thjeshtë dhe përfshin lojërat e fatit në internet. Ka shumë faqe interneti të lojërave të fatit dhe lojërave në internet që pranojnë kriptomonedha. Kriptomonedha mund të përdoret për të blerë kredi ose çipa virtualë. Zakonisht, pastruesit e parave luanin për disa raunde dhe pastaj merrnin para pas vetëm disa transaksioneve të vogla. Duke vepruar kështu, pastruesi i parave ka menjëherë një shpjegim për origjinën e fondeve. Ai thjesht mund të pretendojë se fondet janë të ardhurat nga fitimi në lojërat online.

8.ATM-të e kriptomonedhave

Metoda e tetë e pastrimit të parave të kriptomonedhave është pak më e sofistikuar dhe përfshin makineritë e automatizuara të arkëtimit ose ATM-të. Që nga shtatori 2019, kishte 5,457 ATM Bitcoin në të gjithë botën. ATM-të e Bitcoin lidhen vazhdimisht me internetin, duke lejuar këdo që ka një kartë krediti ose debiti të blejë Bitcoin. Për më tepër, ata mund të posedojnë funksionalitet të dyfishtë duke i lejuar përdoruesit të tregtojnë Bitcoin për para duke përdorur një adresë portofol të skanueshme.

ATM-të e Bitcoin mund të pranojnë gjithashtu depozita në para, duke siguruar një kod QR të skanuar në një Exchange (shkëmbim) tradicional dhe të përdorur për të tërhequr Bitcoin ose kriptovaluta të tjera. Rregulloret e përdorura nga institucionet financiare për të bërë një regjistrim të klientëve dhe transaksioneve për këto makineri ndryshojnë sipas vendit dhe shpesh zbatohen dobët. Kriminelët mund të shfrytëzojnë zbrazëtitë dhe dobësitë në menaxhimin e ATM-ve të kriptomonedhave për të kapërcyer rreziqet e pastrimit të parave të Bitcoin.

Pastruesit e parave po përdorin gjithnjë e më shumë ATM-të e Bitcoin për të pastruar paratë e përfituara në mënyrë të paligjshme. Ndërsa më parë përdoreshin transferta bankare ose shërbime si Western Union ose MoneyGram, kriminelët tani i udhëzojnë pastruesit e tyre të parave që të tërheqin para nga llogaritë bankare të komprometuara dhe t’i përdorin ato për të blerë Bitcoin përmes një ATM Bitcoin. Për të shmangur çdo procedurë identifikimi, depozituesit kriminelë do të aplikonin teknika smurfing për të ndarë fondet në grupe nën 1000 euro.

 Përfundime dhe rekomandime

Statusi i kriptomonedhave si një mjet i zakonshëm i shkëmbimit të vlerës në epokën dixhitale po ndryshon gradualisht dhe viti 2021 pa një rritje të jashtëzakonshme të botës së kriptomonedhave, e kjo solli me vete edhe një rritje të aktivitetit të paligjshëm. Shumë korporata të mëdha tani pranojnë monedhën dixhitale si pagesë për mallra dhe shërbime, dhe shumë banka po konsiderojnë përdorimin e teknologjisë blockchain.

Duke thënë këtë, kriptomonedha ka potencialin të zëvendësojë plotësisht paratë e letrës dhe plastike. Si rezultat, është thelbësore të hetohen të metat që lejojnë që këto monedha të përdoren për pastrim parash dhe të zhvillohen kundër-teknologji të përshtatshme për të luftuar krimin.

Është mjaft e rëndësishme të ndërmerren masa shtetërore dhe ndërshtetërore për të siguruar që ekziston një kuadër ligjor i përbashkët për të parandaluar pastrimin e parave.

Fillimisht ndërhyrjet e duhura ligjore duhet të bëhen në legjislacionet e brendshme në proporcion me faktorët që janë evidentuar në treg si urat kryesore të ndihmesës të pastrimit të parave, duke i kthyer njëkohësisht në mjete të parandalimit të pastrimit të parave. Më tej bashkëpunimi duhet të marrë përmasa në nivel ndërshtetëror për të bërë unifikimin e legjislacionit, për të uniformizuar rregullat parandaluese në drejtim të pastrimit të parave nëpërmjet teknologjisë apo kriptomonedhave.

Ndryshimet në rregulloret ndërkombëtare dhe ato në nivel lokal

Analiza e kripto-aseteve fillon nga njohja që rregullatorët dhe politikë bërësit nga tradita të ndryshme, mund të kenë pozicione fillestare shumë të ndryshme – me disa që i shohin kripto-asetet si një kërcënim themelor për sigurinë kombëtare dhe të tjerët janë investuar thellësisht në potencialin e tyre për të nxitur inovacionin. Rrjedhimisht, duhet të fokusohemi në parimet që duhet t’i udhëheqin qeveritë në krijimin e kornizave të tyre rregullatore për kripto-asetet, në vend që të përshkruajmë rezultatet specifike të politikave që duhet të arrijnë.

Parimet kryesore përfshijnë:

Qartësia

Pritet te shtohet qartësi rreth trajtimit rregullator të llojeve të ndryshme të kripto-aseteve dhe aktiviteteve të lidhura, veçanërisht në pagesa.

Qëndrueshmëria

Qëndrueshmëri në trajtimin rregullator të kripto-aseteve dhe aktiviteteve në tregje, në industri dhe modele të ndryshme biznesi për të përforcuar një fushë loje të barabartë dhe për të parandaluar arbitraritetin rregullator.

Proporcionaliteti

Duhet të mbështetet një qasje parimore e bazuar në analizë risku për rregullimin e kripto-aseteve, me synimin për të arritur të njëjtat rezultate rregullatore që i përgjigjen riskut, duke ofruar fleksibilitet të mjaftueshëm rregullator për t’u përshtatur ndërsa teknologjia evoluon.

Siguria/rezistenca

Të implementohen parimet e sigurisë dhe elasticiteti në masat mbrojtëse për çdo sistem pagese, duke përfshirë ato të kripto-aseteve dhe teknologjisë blockchain, për të ruajtur dhe përforcuar besimin në pagesa.

Mbrojtja e konsumatorit

Të ndërtohen rregulloret që synojnë të sigurojnë mbrojtje të fortë të konsumatorit, duke përfshirë sigurinë dhe besueshmërinë e pagesave, si dhe mbrojtjen kundër humbjeve në rrethana të caktuara.

Inovacion i përgjegjshëm

Besojmë se rregullimi i kriptove duhet të balancojë parandalimin e dëmit të konsumatorit dhe paqëndrueshmërinë financiare me nxitjen e inovacionit, për shembull duke ofruar rregulla të qarta, pritshmëri, sisteme të sigurta dhe kuadër të menaxhimit të rrezikut. /Monitor.al

* Ka mbajtur pozicionin e Kryetares së Zyrës së Këshillimit dhe Zyrës së Arbitrazhit në Avokaturën e Shtetit e sot Këshilltare në Kabinetin e Drejtuesit SPAK. Opinionet janë personale të autorit dhe nuk përbëjnë qëndrim të revistës