Ky aktivitet fizik që e bëni çdo ditë mund të zbulojë plakjen e trurit tuaj

Edhe pse është normale që njerëzit të ecin më ngadalë ndërsa plaken, një rënie në shpejtësinë e ecjes së dikujt mund të tregojë se diçka më serioze po ndodh. Shpejtësia me të cilën ecni mund të zbulojë njohuri të thella mbi shkallën e plakjes së trurit tuaj – me ecësit më të ngadaltë që kanë tru më të vogël dhe dallime thelbësore në strukturat thelbësore.

Mund të duket e parëndësishme, por sa shpejt mund të ecni nga A në B, mund të zbulojë shumë për funksionimin e brendshëm të trupit dhe mendjes suaj. Hulumtimet kanë treguar se shpejtësia me të cilën ecni drejt dyqaneve, parkut lokal ose stacionit të autobusit, mund të parashikojë mundësinë tuaj për t’u shtruar në spital, për të pësuar një atak në zemër dhe madje për të vdekur. Në fakt, shpejtësia e ecjes së një personi mund të përdoret edhe për të zbuluar shkallën e plakjes së tyre njohëse.

Testi i shpejtësisë së ecjes është një mënyrë për të vlerësuar kapacitetin funksional të dikujt – aftësinë e tij për të kryer detyrat e përditshme nëpër shtëpi dhe për të ruajtur pavarësinë. Mund të zbulojë gjithashtu se sa i dobët është një person dhe të parashikojë se sa mirë do t’i përgjigjet rehabilitimit pas një goditjeje.

Edhe pse është normale që njerëzit të ecin më ngadalë ndërsa plaken, një rënie e mprehtë në shpejtësinë e ecjes së dikujt mund të tregojë se diçka më serioze po ndodh.

“Kur ritmi normal i ecjes së një personi bie, shpesh shoqërohet me rënie të shëndetit”, thotë Christina Dieli-Conwright, profesoreshë e mjekësisë në Shkollën Mjekësore të Harvardit, e cila studion efektet e ushtrimeve në prognozën e kancerit.

“Mund të ndodhë që personi të ketë një gjendje kronike që do të thotë se ata nuk kanë lëvizur aq shumë ose janë bërë të ulur. Kjo do të thotë se, më shumë se e mundshme, ata kanë përjetuar një rënie në forcën e muskujve dhe lëvizshmërinë e kyçeve, gjë që për fat të keq çon në rënie të mëtejshme të shëndetit,” thotë Dieli-Conwright.

Një teknikë e thjeshtë

Për të kryer testin e shpejtësisë së ecjes, gjithçka që ju nevojitet është një kronometër dhe një mënyrë për të matur distancën, siç është një matës shiriti. Ekzistojnë dy versione të zakonshme.

Nëse jeni jashtë dhe keni shumë hapësirë, mund të provoni testin e shpejtësisë së ecjes 10m (33ft). Së pari, matni 5 m (16,5 këmbë), pasuar nga 10 m të tjera. Për të filluar, rekomandohet të ecni për 5 metra për të arritur shpejtësinë tuaj normale, më pas ecni me ritmin tuaj normal për 10 metra. Për të llogaritur shpejtësinë tuaj të ecjes thjesht ndani 10 metra me numrin e sekondave që iu deshën për të ecur në atë distancë.

Nëse jeni në shtëpi dhe hapësira është më e kufizuar, mund të provoni testin e shpejtësisë së ecjes 4 m (13,2 këmbë). Me këtë test, matni 1m (3.3ft), e ndjekur nga 4m. Ideja është që të përdorni njehsorin e parë për të ngritur shpejtësinë, më pas koha sa kohë duhet për të ecur për 4 metra me ritmin tuaj të zakonshëm. Për të përcaktuar shpejtësinë tuaj, ndani katër metra me numrin e sekondave që ju deshën për të ecur në atë distancë.

Përndryshe, ka shumë aplikacione që mund të përdorni për të matur shpejtësinë tuaj të ecjes, duke përfshirë gjurmuesit e fitnesit si Walkmeter, MapMyWalk, Strava dhe Google Fit, të cilët përdorin GPS për të gjurmuar distancën dhe kohën, duke i lejuar ata të llogarisin shpejtësinë tuaj.

Studimet kanë treguar se shpejtësia e ecjes është një parashikues i rëndësishëm i jetëgjatësisë tek të moshuarit. Për shembull, hulumtuesit në Universitetin e Pitsburgut mblodhën së bashku rezultatet e nëntë studimeve që gjurmuan kolektivisht më shumë se 34,000 të rritur që banonin në komunitet të moshës 65 vjeç e lart, të moshës nga gjashtë deri në 21 vjeç. Studimi tregoi se shpejtësia e ecjes lidhej ndjeshëm me jetëgjatësinë. Për shembull, meshkujt me shpejtësinë më të ngadaltë të ecjes në moshën 75-vjeçare kishin 19% shanse të jetonin për 10 vjet, krahasuar me meshkujt me shpejtësinë më të madhe të ecjes që kishin 87% shanse për të mbijetuar.

Një shpjegim është se njerëzit që tashmë nuk janë mirë kanë tendencë të jenë më pak të lëvizshëm. Megjithatë, një studim i vitit 2009 në Francë zbuloi se edhe në mesin e të rriturve të shëndetshëm të moshës mbi 65 vjeç, pjesëmarrësit me shpejtësi të ulët ecjeje kishin rreth tre herë më shumë gjasa të vdisnin nga sëmundjet kardiovaskulare gjatë periudhës së studimit krahasuar me njerëzit që ecnin më shpejt.

“Ecja duket si një gjë kaq e thjeshtë – shumica prej nesh nuk mendojnë për të, ne thjesht e bëjmë atë”, thotë Line Rasmussen, një studiuese e lartë në departamentin e Psikologjisë dhe Neuroshkencës në Universitetin Duke, Karolina e Veriut.

“Por ecja në fakt mbështetet në shumë sisteme të ndryshme të trupit që punojnë së bashku: kockat dhe muskujt tuaj ju mbajnë dhe ju lëvizin, sytë ju ndihmojnë të shihni se ku po shkoni, zemra dhe mushkëritë tuaja qarkullojnë gjak dhe oksigjen dhe truri dhe nervat tuaja i koordinojnë të gjitha”, shton Rasmussen.

Sipas Rasmussen, ndërsa plakemi, funksioni i këtyre sistemeve fillon të ngadalësohet – dhe një shpejtësi më e ngadaltë e ecjes mund të pasqyrojë këtë rënie të përgjithshme dhe të jetë një shenjë e plakjes së avancuar.

Kjo nuk vlen vetëm për të rriturit e moshuar. Në një studim të vitit 2019, Rasmussen dhe kolegët zbuluan se, edhe në mesin e 45-vjeçarëve, shpejtësia e ecjes së një personi mund të parashikonte shkallën me të cilën truri dhe trupi i tyre plaken.

Ajo që më befasoi më shumë ishte gjetja e një lidhjeje midis shpejtësisë së ecjes së njerëzve në moshën 45-vjeçare dhe aftësive të tyre njohëse deri në fëmijërinë e hershme – Line Rasmussen

Rasmussen dhe studiuesit në Universitetin Duke morën 904 njerëz të moshës 45 vjeç, të cilët ishin pjesë e Studimit Multidisiplinar të Shëndetit dhe Zhvillimit Dunedin, një projekt kërkimor gjatësor që ka ndjekur jetën e mbi 1000 njerëzve të lindur midis 1972 dhe 1973 në Dunedin, Zelanda e Re. Individëve në grup u është vlerësuar rregullisht funksioni i shëndetit dhe njohjes gjatë gjithë jetëgjatësisë së tyre.

“Unë u befasova nga sa shumë ndryshim kishte në shpejtësinë e ecjes midis njerëzve që ishin të gjithë të së njëjtës moshë,” thotë Rasmussen. “Ju mund të prisni që të gjithë në moshën 45 vjeç të jenë diku në mes, por disa ecën po aq shpejt sa 20-vjeçarët e shëndetshëm, ndërsa të tjerët ecën ngadalë sa të rriturit më të vjetër”, thotë ajo.

Studimi zbuloi se 45-vjeçarët me shpejtësi më të ngadaltë të ecjes shfaqën shenja të “plakjes së përshpejtuar”, me mushkëritë, dhëmbët dhe sistemin imunitar në formë më të dobët krahasuar me ata që ecnin më shpejt. Ata gjithashtu kishin ‘biomarkera’ të lidhur me një ritëm më të shpejtë të plakjes, si presioni i lartë i gjakut, kolesteroli i lartë dhe fitnesi më i ulët kardiorespirator. U zbulua se ecësit e ngadalshëm kishin edhe shenja të tjera të shëndetit të keq fizik, të tilla si forca më e dobët e kapjes së dorës dhe më shumë vështirësi në ngritjen nga një karrige. (Lexo më shumë nga BBC në lidhje me testin për shanset tuaja për të jetuar deri në 100 dhe testin që zbulon se sa mirë po plakeni.)

Rasmussen dhe kolegët zbuluan gjithashtu se ata që ecnin ngadalë tregonin shenja të plakjes së avancuar njohëse. Për shembull, ata prireshin të merrnin rezultate më të ulëta në testet e IQ në përgjithësi, duke performuar më keq në testet e kujtesës, shpejtësisë së përpunimit, arsyetimit dhe funksioneve të tjera njohëse.

Skanimet MRI treguan gjithashtu se ky përkeqësim njohës u shoqërua me ndryshime të dukshme në trurin e pjesëmarrësve. Ata që ecnin më ngadalë kishin tru më të vogël, një neokorteks më të hollë – shtresa më e jashtme e trurit, e cila kontrollon të menduarit dhe përpunimin më të lartë të informacionit – dhe më shumë lëndë të bardhë. Në mënyrë intriguese, edhe fytyrat e këmbësorëve të ngadaltë u vlerësuan si plakje me një ritëm më të shpejtë se pjesëmarrësit e tjerë.