“Brexiti s’do të ndodhte pa Cambridge Analytica-n. Politika është si moda”

Këtë intervistë Periskopi e ka përkthyer nga gazeta e famshme spanjolle, El Pais.

Christopher Wylie është truri prapa Cambridge Analytica-s [CA], kompanisë analitike të të dhënave që po hetohet për rolin që kishte në fushatën zgjedhore të Donald Trumpit dhe në votimin e Brexitit. 28 vjeçari “gay, vegan nga Kanada” siç e përshkruan veten, ishte shokuar nga mënyra sesi ishte abuzuar me të dhënat e njerëzve. Wylie e ka ekspozuar CA-në dhe Facebook-un për përdorimin sekret të të dhënave personale të miliona llogarive në Facebook. Pasi shërbeu si burim informacionesh për gazetat The Guardian dhe The New York Times, Wylie u bë bashkë me një grup të vogël gazetarësh evropianë për të folur për privatësinë, dështimin e Facebook-ut, dhe ndërhyrjen e politikës në të.

Cili ishte motivi për të folur për këto gjëra?

Qëllimi fillestar ishte të ekspozoja punën e Cambridge Analytica-s, pjesërisht sepse ndihmova në ndërtimin e saj dhe kisha përgjegjësi për të. Nëse jo të ndreqja atë që ishte bërë tashmë, sepse kishte gjëra që nuk mund të zhbëheshin, të paktën të informoja autoritetet dhe njerëzit për këto.

Cila është gjëja më serioze që keni zbuluar?

E para, fakti që ka një kompani e cila është kontraktore militare dhe poashtu këshilluese e presidentit të Shteteve të Bashkuara. Në demokracitë moderne, ushtria nuk lejohet të marrë pjesë në zgjedhje: pse duhej të lejonim kontraktorët militarë ta bënin atë, ose të shërbenin si këshillues për disa nga politikanët më të rëndësishëm në botë? Kur një kompani me klientë ushtritë krijon databaza enorme civile, do prej të cilave mblidhen ilegalisht, ka një rrezik serioz për vijën mes mbikëqyrjes së brendshme dhe studimit konvencional të tregut do të bëhet e paqartë. Njerëzit dhe ligjbërësit duhet të mësojnë se çka po ndodhë me teknologjikë dhe të kuptojnë se çka këto kompani, Facebook-u dhe të tjera që bëjnë para përmes të dhënave personale, nënkuptojnë vërtetë. Është e rëndësishme për njerëzit që të mos e shohin atë si diçka abstrakte por si diçka me impakt të prekshëm.

Kur e kuptuat se ishte koha të ndaleshit?

Problemi ishte se u humba në kuriozitetin tim. Nuk ka shfajsim por e kisha një buxhet prej miliona dollarëve, dhe mund të bëja çdo hulumtim që doja. Ishte shumë joshëse. Unë u bashkova në qershor të 2013-s si drejtor hulumtimesh i grupit SLC dhe fillova të kuptoja me kalimin e muajve se çfarë në të vërtetë po bënin. Por mësoheni ngadalë me kulturën e korporatave. Nuk është një shfajësim, por kështu ishte. Bëni më shumë e më shumë, dhe çdo hap nuk është shumë më i madh se i kaluari derisa – bang, keni krijuar një NSA [Agjenci të Sigurisë Kombëtare] të privatizuar.

Atëherë ju e latë.

E lashë në fund të 2014-s. Po bëhej gjithnjë e më toksike, veçanërisht shkaku i Alexander Nix [drejtori i Cambridge Analytica-s] dhe Steve Bannon [ish zëvendës presidenti i kompanisë dhe ish shefi strategjist i Donald Trumpit]. Kur Bannon arriti, liria për të hulumtuar që më kishte joshur në fillim, u kthye në hulumtim për atë që e quajmë tash alt-right. Bannoni vinte në Londër vazhdimisht, të paktën njëherë në muaj, dhe e kishim një konferencë me të me anë të telefonit çdo të hënë në mëngjes.

Cili ishte roli juaj në Brexit? Zbulimet e fundit tregojnë një kompani të dhënash të lidhur me CA-në që luajti rol kyq në rezultate që ndihmuan në rregullat e shpenzimeve elektorale.

Unë nuk kam punuar në fushatën e Brexitit por megjithatë kisha një prezencë fantome në të. Di gjithçka që ka ndodhur aty.

A mendoni se Brexit-i nuk do të kishte ndodhur pa CA-në?

Padyshim. Është e rëndësishme sepse referendumi ishte fituar me më pak se 2% të votave dhe shumë para ishin shpenzuar në reklama të bazuara në të dhëna personale. Kjo shumë parash mund t’iu blejë miliona të impresioneve. Nëse e shënjestroni një grup të vogël, mund të jetë një faktor deciziv. Nëse i shtoni gjithë kolektivat që bënë fushatë për Brexitin, ishte e treta e gjithçkaje që ishte shpenzuar. Duhet të ketë një hetim për indikacionet se ata kishin shpenzuar më shumë se që lejohej me ligj. Njerëzit duhet të besojnë në institucionet e tyre demokratike. Mashtrimi është mashtrim. Po flasim për integritetin e proceseve demokratike, është për të ardhmen e këtij vendi dhe gjithë Evropës në përgjithësi.

Si punoi CA-ja në vendet e tjera evropiane?

E di se kishte një projekt në Itali kur isha atje, por nuk i kam detajet. Nuk e di për të tjerat.

A është shkenca e të dhënave e rrezikshme për shoqëritë tona?

Të dhënat janë elektriciteti ynë i ri. Të dhënat janë mjet. Mund të keni një thikë në tavolinë që mund të përdoret për mirë ose për keq. Por është i njëjti objekt. Nuk mendoj se të dhënat në vetvete përbëjnë problem. Ka shumë gjëra të jashtëzakonshme që mund të bësh përmes të dhënave. Por çka CA-ja ka ekspozuar janë dështimet, jo vetëm të legjislatorëve tanë por edhe të shoqërisë që të mendojmë se ku t’i vëmë kufijtë e së lejueshmes.

A është vërtetë aq ndikuese? Sa mund të ndihmojnë të dhënat që të bësh parashikime?

Nuk ka dyshim se mund të hysh në profilet e njerëzve dhe të shfrytëzosh informacionet e tyre. Ajo çka njerëzit duhet të mendojnë është nëse është e përshtatshme për këtë që të ndodh me anë të proceseve demokratike.

Nuk ka asgjë të re për fushatat politike që targetojnë grupet e votuesve të pavendosur…

Dallimi është se kur mashtroni, kur krijoni një realitet të ndërmjetësuar për dikënd, kur e targetoni dikënd sepse e dini që janë më të prirur që të besojnë në teori konspirative shkaku që i keni hyrë në profil, dhe i keni dërguar një spirale të lajmeve të rreme. Është ndryshe të trokasësh në derë dhe të identifikosh veten si pjesë të një fushate.

Cili ka qenë dështimi i Facebook-ut në gjithë këtë?

Në fillim, ata thanë që nuk kishte asnjë të keqe sepse përdoruesit ishin pajtuar që t’iu jipnin atyre të dhënat: në disa pjesë të termeve dhe kushteve të marrëveshjes [që secili prej përdoruesve të Facebook-ut e bën ‘agree’] thuhet që informacioni juaj mund të përdoret për aplikacione, e madje edhe për ato që nuk i përdorni. Një prej dështimeve më të mëdha të Facebook-ut është legalizimi i tepërt i termeve dhe kushteve dhe harrimi i diçkaje shumë të rëndësishme si arsyeshmëria e pritjeve të përdoruesve.

Specialiteti juaj ishte parashikimi i trendeve të modës. Si përfunduat në politikë?

Është ekzaktësisht e njëjta gjë. Ato janë shprehje të identitetit dhe të rolit tuaj në shoqëri. Mund të mendoni për Trumpin në termet e modës. E shoh si sandalet Crocs. Para se të ishin popullore, dukeshin të shëmtuara dhe më pas u bënë të shëmtuara sërish. Por për sa kohë ishin popullore të gjithë i vishnin ato. Donald Trump është njësoj si një palë sandale Crocs. Është një lloj estetike objektivisht e tmerrshme por çka të bëjmë, njerëzit e ndjekin modën. Njerëzit e adaptojnë një estetikë dhe më vonë, kur i shohin fotot, thellësisht pendohen për ato që kanë veshur ta zëmë.

Përkthyer nga Periskopi.