Izrael: Armëpushim, marrja e pengjeve, ikja nga Gaza, rimendim i gjithçkaje

Shkruar nga Thomas L. Friedman, e marrë nga “The New York Times”

Izraeli është në një pikë strategjike në luftën e tij në Gaza dhe ka të gjitha indikacionet se kryeministri Benjamin Netanyahu do të zgjedhë rrugën e gabuar – dhe do të çojë administratën e Joe Biden në një rrugë shumë të rrezikshme dhe shqetësuese.

Është kaq e rrezikshme dhe shqetësuese sa alternativa më e mirë e Izraelit, kur gjithçka është thënë dhe bërë, mund të jetë lënia e një lidershipi të Hamasit në pushtet në Gaza.

Po, e lexuat mirë.

Për të kuptuar pse, le të shohim pak prapa.

Argumentova në tetor se Izraeli po bënte një gabim të tmerrshëm duke nxituar për të pushtuar Gazën, siç bëri Amerika në Afganistan pas 11 shtatorit.

Mendova se Izraeli duhet të ishte fokusuar së pari në kthimin e pengjeve të tij, duke delegjitimuar Hamasin për tërbimin e tij vrasës dhe grabitqar të 7 tetorit dhe të shkonte pas udhëheqjes së Hamasit në një mënyrë të synuar – më shumë Mynih, më pak Dresden.

Kjo do të thotë, një përgjigje ushtarake e ngjashme me atë se si Izraeli gjurmoi vrasësit e atletëve të tij në Lojërat Olimpike të Mynihut të vitit 1972, dhe jo sesi SHBA e ktheu Dresdenin në një grumbull rrënojash në Luftën e Dytë Botërore.

Por kuptova se shumë izraelitë mendonin se kishin një të drejtë morale dhe strategjike dhe domosdoshmëri për të shkuar në Gaza dhe për të hequr Hamasin “një herë e përgjithmonë”.

Në këtë rast, argumentova, Izraelit do t’i duheshin tre gjëra – koha, legjitimiteti dhe burimet ushtarake dhe të tjera nga SHBA. Arsyeja: Qëllimi ambicioz i zhdukjes së Hamasit nuk mund të përfundonte shpejt (nëse fare); operacioni ushtarak do të përfundonte me vrasjen e civilëve të pafajshëm, duke pasur parasysh se si Hamasi kishte hyrë në tunel nën ta; dhe do të linte një vakum sigurie dhe qeveritare në Gaza që do të duhej të plotësohej nga Autoriteti Palestinez në Bregun Perëndimor, i cili do të duhej të përmirësohej dhe transformohej për të marrë përsipër këtë detyrë.

Izraelit do t’i duhej ta luftonte këtë luftë me dëmin më të vogël kolateral për civilët palestinezë dhe ta shoqëronte atë me një horizont politik për një marrëdhënie të re midis izraelitëve dhe palestinezëve, të ndërtuar rreth dy shteteve-kombe për dy popuj indigjenë.

Kjo do t’i jepte Izraelit një shans për t’i thënë botës se kjo nuk ishte një luftë hakmarrjeje apo pushtimi, por një luftë për të eliminuar entitetin palestinez që do të shkatërronte çdo zgjidhje me dy shtete – Hamasin – dhe të krijonte hapësirën politike për një marrëveshje me Autoritetin Palestinez, i cili është ende i përkushtuar ndaj një marrëveshjeje me dy shtete.

Kjo qasje do të kishte fituar mbështetjen, financimin dhe, mendoj, edhe trupat paqeruajtëse të shteteve të moderuara arabe si Emiratet e Bashkuara Arabe.

Fatkeqësisht, Netanyahu dhe ushtria e tij nuk e ndoqën atë kurs. Ata zgjodhën kombinimin më të keq strategjik: ushtarakisht ata zgjodhën qasjen e Dresdenit, e cila, megjithëse mund të ketë përfunduar duke vrarë rreth 13 mijë luftëtarë të Hamasit, vrau gjithashtu mijëra civilë palestinezë, duke lënë qindra mijëra të tjerë të plagosur, të zhvendosur ose të pastrehë.

Dhe duke delegjitimuar, për shumë në mbarë botën, atë që Izraeli mendonte se ishte një luftë e drejtë.

E diplomatikisht, në vend që ta shoqëronte këtë strategji lufte me një iniciativë që do t’i jepte Izraelit të paktën pak kohë, legjitimitet dhe burime për të shpërbërë Hamasin, Netanyahu refuzoi të ofronte ndonjë horizont politik apo strategji daljeje dhe përjashtoi shprehimisht çdo bashkëpunim me Autoritetin Palestinez.

Një strategji krejtësisht e çmendur.

Ajo e ka mbyllur Izraelin në një luftë politikisht të pafitueshme dhe ka përfunduar duke izoluar Amerikën, duke vënë në rrezik interesat rajonale dhe globale, duke kompromentuar mbështetjen e Izraelit në SHBA dhe duke thyer bazën e Partisë Demokratike të Presidentit Biden.

Koha është vërtet e tmerrshme.

Ekipi i politikës së jashtme të Biden, i udhëhequr nga Sekretari i Shtetit Antony Blinken dhe këshilltari i sigurisë kombëtare Jake Sullivan, sapo kanë përfunduar përpunimin e draftit të një marrëveshjeje të re strategjike me Arabinë Saudite – duke përfshirë një program bërthamor civil, armë të avancuara dhe lidhje shumë më të thella të sigurisë.

Marrëveshja, më tha një zyrtar i lartë i administratës Biden, mund të përfundojë brenda disa javësh – por për një element.

Ai varet nga normalizimi i marrëdhënieve nga Arabia Saudite me Izraelin në këmbim të përfundimit të luftës në Gaza, daljes nga Rripi i Gazës dhe dakordimit për një “rrugë” të përcaktuar për një rezultat me dy shtete – me metrikë të qartë për sa i përket asaj që Izraeli dhe Autoriteti Palestinez do të duhet të bëjë dhe në çfarë kornizash kohore.

Po flasim për një marrëveshje që ndryshon kursin e lojës – pikërisht marrëveshjen që një Hamas i mbështetur nga Irani nisi këtë luftë më 7 tetor për të minuar, sepse do të kishte izoluar Iranin dhe Hamasin.

Por lufta në Gaza duhet të përfundojë së pari dhe Izraelit i duhet një qeveri e gatshme për të nisur një rrugë me dy shtete.

Që na çon në këtë degëzim të rrugës.

Preferenca ime është që Izraeli të ndryshojë menjëherë kursin. Kjo do të thotë, bashkohuni me administratën Biden në përqafimin e asaj rruge drejt një marrëveshjeje me dy shtete që do të hapte rrugën për normalizimin saudit dhe gjithashtu do t’i jepte mbulesë Autoritetit Palestinez dhe shteteve të moderuara arabe që të përpiqen të vendosin qeverisje jo-Hamas në Gaza.

Po ashtu harroni plotësisht pushtimin e Rafah-ut dhe në vend të kësaj përdorni një qasje të synuar për të hequr pjesën tjetër të udhëheqjes së Hamasit.

Edhe nëse Izraeli synon të injorojë këshillat e SHBA-ve, lutem që të mos përpiqet të pushtojë Rafah-un dhe të refuzojë përfshirjen e Autoritetit Palestinez në të ardhmen e Gazës.

Sepse kjo do të ishte një ftesë për një pushtim të përhershëm izraelit të Gazës dhe një kryengritje të përhershme të Hamasit. Ai do ta gjakoste Izraelin ekonomikisht, ushtarakisht dhe diplomatikisht në mënyra shumë të rrezikshme.

Aq e rrezikshme sa besoj se Izraeli në fakt do të ishte më mirë të pranonte kërkesën e Hamasit për një tërheqje totale izraelite nga Gaza dhe një armëpushim dhe një marrëveshje të gjitha për të gjithë – të gjithë pengjet izraelitë në këmbim të të gjithë të burgosurve palestinezë të mbajtur nga Izraeli.

Nëse Izraeli nuk do të bashkëpunojë me Autoritetin Palestinez dhe shtetet e moderuara arabe për të krijuar qeverisje të ndryshme në Gaza, dhe për të krijuar kushte për normalizimin e marrëdhënieve me Arabinë Saudite, Izraeli duhet të rimarrë pengjet e tij, t’i japë fund krizës humanitare në Gaza.

Të lutem, Izrael, mos u fut në Rafah. Do të jetë një fatkeqësi.

“Friedman, do të thuash që do të lejoje Hamasin e shkatërruar ushtarakisht dhe liderin e tij vrasës Yahya Sinwar të qeverisin përsëri Gazën?”

Po, për një periudhë të afërt. Siç thashë, kjo nuk është zgjedhja ime e preferuar. Kjo është për shkak se Netanyahu është larguar nga Izraeli pa zgjidhje tjetër.

Ai refuzon që trupat izraelite të qeverisin Gazën dhe nuk do të sjellë Autoritetin Palestinez.

Kjo lë vetëm dy mundësi: Gaza të bëhet një bandë e ngjashme me somalezët në Mesdhe; ose Gaza të mbahet së bashku me një qeverisje të dobët të Hamasit.

Nëse do të isha Izraeli, do të merrja një Hamas të dobësuar mbi Somalinë, për dy arsye.

Nuk kam iluzione që mëngjesin pas fillimit të armëpushimit dhe daljes së Sinwarit, disa do ta brohorasin egërsisht për lëndimin që i shkaktoi Izraelit. Por mëngjesin pas mëngjesit, Sinwar do të përballet me pyetje brutale nga vendasit: Ku është shtëpia ime, ku është puna ime, kush ju dha të drejtën t’i ekspozoni fëmijët e mi ndaj vdekjes dhe shkatërrimit?

Është dënimi më i mirë që mund të imagjinoj për Sinwar.

Le të zotërojë të gjitha mundimet e Gazës që i përkeqësoi në mënyrë kaq të pamatur – jo Izraeli.

Vetëm palestinezët mund ta delegjitimojnë Hamasin, dhe megjithëse nuk do të jetë e lehtë, dhe Hamasi do të vrasë këdo për të mbajtur pushtetin, këtë herë nuk do të flasim vetëm për një grusht disidentësh.

Amira Hass, reporterja e mirëinformuar e Haaretz për çështjet palestineze, kohët e fundit shkroi një histori të bazuar në intervistat telefonike me banorët e Gazës, me titull: “Njerëzit po mallkojnë vazhdimisht Sinwar”.

Për momentin, nëse ndodh, kur Izraeli të largohet nga Gaza dhe të ketë pengjet e tij, ekipi i Biden tashmë po flet me Egjiptin për bashkëpunimin e ngushtë me SHBA-të dhe Izraelin për të siguruar që Hamasi të mos mund të kontrabandojë më kurrë në llojet e armëve që bëri në të kaluarën nën kufirin Egjipt-Gaza.

Izraeli mund të thotë se çdo sasi ushqimi dhe ilaçi që u nevojiten banorëve të Gazës do të dorëzohet, si dhe thasët e çimentos për rindërtim nga vendet që mund të duan të ndihmojnë.

Por nëse zbulohet se këto do të gërmojnë tunele të reja sulmi, do të rindërtojnë fabrika raketash ose do të rifillojnë sulmet me raketa në Izrael, kufijtë do të mbyllen.

Sërish, lëreni Sinwar të merret me këtë dilemë.

Arsyeja e dytë është se nuk do të jenë vetëm banorët e Gazës që do të ndjekin Sinwar dhe Hamasin.

Shumë palestinezë e kuptojnë se Sinwar në mënyrë cinike e nisi këtë luftë, sepse ai po humbiste ndikimin ndaj fraksioneve më të moderuara në Hamas dhe ndaj rivalit të tij kryesor, lëvizjes politike Fatah, e cila drejton Autoritetin Palestinez në Ramallah.

Gjithashtu kishte frikë nga kjo marrëveshje e mundshme midis Izraelit, Arabisë Saudite dhe palestinezëve.

Siç argumentoi Hussein Ibish, një ekspert në Institutin e Shteteve Arabe të Gjirit në Washington, i cili ka dhënë disa nga analizat më të qarta të kësaj lufte që nga fillimi, në një ese të fundit në The Daily Beast, Hamasi donte të provokonte një përgjigje masive izraelite ndaj 7 tetor pjesërisht në qoshe Fatah.

“Një rritje e ndjenjave nacionaliste dhe zemërimi i përbashkët për vrasjet dhe vuajtjet masive të 2.2 milionë civilëve palestinezë në Gaza i mbyti liderët nacionalistë si presidenti Mahmoud Abbas duke pranuar publikisht cinizmin befasues të Hamasit”, shkroi ai.

Por tani, vëren Ibish, dorezat po i hiqen: Kur Hamasi u ankua për vendimin e Autoritetit Palestinez për të emëruar një kryeministër të ri, pa kontributin e Hamasit, Fatah u përgjigj me një deklaratë duke vënë në dukje se Hamasi nuk u konsultua me askënd përpara se të niste “një aventurë në 7 tetor që ka çuar në një nakbe që është më e rëndë se Nakbeja e vitit 1948”. (Nakba do të thotë katastrofë.)

Ibish përfundoi se, “nëse këto akuza përsëriten – siç duhet të jenë me siguri në baza ditore, nëse jo çdo orë – ata mund të krijojnë strukturën e lejeve për palestinezët e zakonshëm kudo, dhe veçanërisht në Gaza, që të fillojnë të pyesin sinqerisht veten pse Hamasi veproi pa marrë parasysh ndikimin mbi popullin e Gazës apo duke bërë ndonjë përgatitje për ta”.

Kjo dinamikë është mënyra e vetme për të margjinalizuar Hamasin dhe Xhihadin Islamik – nga vetë palestinezët që i diskreditojnë këto grupe për atë që janë: përfaqësues të çmendur dhe vrasës të Iranit, udhëheqja e të cilit është gati të sakrifikojë jetë të pafundme palestineze për të ndjekur aspiratën e vet për hegjemoninë rajonale.

Nëse palestinezët nuk mund ose nuk do ta bëjnë këtë, ata kurrë nuk do të kenë një shtet.

Vetëm pak fjalë për Iranin. Siç kisha frikë, Izraeli ka luajtur bukur në duart e tij nga këndvështrimi i Teheranit. Duke pushtuar Gazën pa një plan të mëngjesit pas mëngjesit, ndërkohë që pushton edhe Bregun Perëndimor, Izraeli tani është i shtrirë ushtarakisht, ekonomikisht dhe moralisht – ndërkohë që largon vëmendjen nga fakti se Irani po përshpejton programin e tij bërthamor dhe po zgjeron ndikimin si fuqia më e madhe pushtuese në Lindja e Mesme sot.

Irani kontrollon indirekt një pjesë të madhe të pesë shteteve apo territoreve arabe (Libani, Siria, Iraku, Jemeni dhe një pjesë e Gazës) duke përdorur përfaqësues lokalë të gatshëm për të shitur popullin e tyre për përfitimin e Iranit.

Irani ka ndihmuar në mbajtjen e luftës së çdo entiteti arab të dështuar.

Të qortosh “kolonializmin” e kolonëve izraelitë në Bregun Perëndimor dhe të injorosh “kolonializmin” e Korpusit të Gardës Revolucionare iraniane në pesë qendra të fuqisë arabe është krejtësisht e pandershme.

Udhëheqësi i Gardës Revolucionare iraniane që Izraeli vrau në Siri javën e kaluar nuk ishte atje me vizë turistike.

Presidenti Biden ka një plan: Arritja në një armëpushim gjashtë-javor dhe lirimi i pengjeve. Pas së cilës, si pjesë e paketës së normalizimit saudit, presidenti do të dalë me një iniciativë të guximshme paqeje, atë që eksperti izraelit i procesit të paqes Gidi Grinstein e ka quajtur “më shumë për më shumë” – më shumë siguri dhe normalizim me shtetet arabe sesa i është ofruar ndonjëherë Izraelit.

Dhe më shumë ndihmë arabe dhe amerikane për palestinezët për të arritur shtetësinë se sa kanë përjetuar ndonjëherë.

Shpresojmë, një iniciativë e tillë mund t’i shtyjë të gjithë që ta bëjnë armëpushimin e përhershëm dhe të margjinalizojë më tej Hamasin dhe Iranin.

Kam lexuar të gjithë artikujt se si një zgjidhje me dy shtete është tani e pamundur. Mendoj se janë 95 për qind të sakta. Por unë do të përqendrohem në mundësinë 5 për qind që ata të gabojnë, dhe mundësinë që udhëheqja e guximshme t’i bëjë ata të gabojnë.

Sepse alternativa është një luftë 100 për qind e sigurt e përjetshme, me armë më të mëdha dhe më të sakta që do të shkatërrojnë të dyja shoqëritë.