Secili duhet të marrë 1000 euro rrogë nga shteti – pa punuar

Keni udhëtuar shumë për t’i parë pasojat e globalizimit. Çfarë keni mësuar?

Që ne duhet të mendojmë nga llimi. Të mendojmë se si e vlerësojmë pabarazinë. Si e matim. Nuk mjafton nëse shikojmë mesataren e ekonomive popullore. Shifrat ekonomke nuk e tregojnë historinë e plotë.

Çfarë heshtin ato?

Kam qenë në Amerikën Latine. Natyrisht e dija se atje pabarazia është më e madhe. Por është diçka tjetër ta përjetosh pabarazinë nga afërsia. Metrotë në Mexiko City janë të mbushura plot e përplot, njerëzit udhëtojnë një deri dy orë në mëngjes për të shkuar në punë dhe deri në dy orë në mbrëmje për t’u kthyer në shtëpi. Pastaj ata marrin rrogën minimale prej 80 pezo, pra katër euro – në ditë. Kjo ndodh në një qytet, i cili gjithsesi i ka shpenzimet e veta të përditshme.

Ju jeni i njohur si ekonomist që u beson mekanizmave të tregut. A është lëkundur botëkuptimi juaj?

Unë edhe më parë kisha dyshuar në teorinë e pastër të ekasitetit. Vëzhgimet e mia empirike i kanë përforcuar këto mendime kritike. Tepër gjatë i kemi besuar teorisë se tregtia e lirë, sipërmarrja e lirë, pak shtet automatikisht krijojnë barazi dhe se ne vetëm duhet të presim mjaft gjatë deri kur në fund do të shpërblehen të gjithë. Kur udhëton nëpër këto vende, atëherë rriten dyshimet. Kjo po tingëllon sikur mendoni se globalizimi ka dështuar. Nejse, pikësëpari globalizimi ia ka arritur që sot aq shumë njerëz të jenë më mirë se ndonjëherë më parë. Kurrë nuk kanë jetuar kaq shumë njerëz kaq mirë dhe kaq gjatë dhe kaq shëndetshëm se sot dhe këtë praktikisht po e përjetojnë të gjitha shoqëritë.

E ku qëndron atëherë problemi?

Njerëzit i refuzojnë situatat «win-win» (situatë kur përtojnë të gjithë), nëse timet ndahen në mënyrë të pabarabartë. Nëse krijoni një situatë në të cilën mund të tohen 100, por ju e ndani këtë tim 99 me 1, atëherë ai që e merr 1 nuk do ta quajë këtë zgjidhje si të ndershme dhe të pranueshme. Ndonëse ai objektivisht do të kishte më shumë se më parë.

Domethënë: të gjithë kanë përtuar, vetëm disa shumë më tepër.

Shumica e kanë të qartë se ekonomikisht i kanë punët më mirë se prindërit apo gjyshërit e tyre. Por ata po shohin se hendeku po bëhet dukshëm më i thellë. Dhe si në krizën e bankave timet po privatizohen dhe humbjet po socializohen. Të rinjtë po thonë se jeta është bërë më e vështirë. Pasiguria është më e madhe, planikimi është bërë më i vështirë. Për herë të parë prej një kohe të gjatë në Amerikë po rritet vdekshmëria e të punësuarve të moshës së mesme.

A po bëhet ky hendek edhe më i madh nga shtysa e digjitalizimit?

Po, prandaj unë angazhohem që të mësojmë nga gabimet e viteve të kaluara. Duhet të gjejmë mjete që shoqëria të mos polarizohet edhe më tutje nga globalizimi dhe digjitalizimi.

A nuk është vonë për këtë? Tani kur ata që e konsiderojnë veten viktima të globalizimit e çuan Donald Trumpin në Shtëpinë e Bardhë?

Ndoshta kemi edhe një shans. Në Europë tek këtë vit mbahen zgjedhje. Besoj se ne mund të arrijmë një ringritje, e cila tregon: e kemi kuptuar, por reagojmë. Por nëse nuk e bëjmë këtë, atëherë do ta përjetojmë trumpizmin dhe neonacionalizmin edhe në Europë. Nëse nuk duam të kemi një Trump europian, duhet të ofrojmë diçka që njerëzve u jep një sinjal se ata nuk po mbesin mbrapa.

Punëdhënësit mund ta shohin rrogën bazike si shans historik për të hequr qafe në mënyrë elegante shpenzimet. A nuk ju bën kjo mosbesues kur menaxherët kryesorë befas ëndërrojnë për rrogën bazike?

Deri më tani ka qenë kështu: sapo përjashtohej dikush nga puna, shteti duhej të kujdesej për të. Ndërmarrjet nuk kishin asnjë punë me të. Në të ardhmen punëdhënësit duhet të kujdesen që të krijojnë një ambient ku punëtorët duan të japin kontributin e tyre.

Ndonjëri do t’i marrë 1000 euro dhe do të ndihet rehat.

Edhe rroga bazike nuk do ta krijojë një njeri më të mirë. Përherë ka njerëz që refuzojnë të punojnë, edhe në sistemin e sotëm. Por rroga bazike nuk është shpërblim për ndërprerje të punës, siç po thuhet shpesh. Rroga bazike legjitimon njerëzit, të cilët duan të bëjnë diçka. Kush është dobët i arsimuar, mund të largohet nga procesi i punës për një kohë dhe të shkollohet më tutje. Nga kjo për?tojnë të gjithë.

Por individi do të humbte pretendimet e tij individuale. Me 1000 euro do të paguhej gjithçka. Por kjo është e padrejtë. Dikush që jeton në malet e Bavarisë ia del me këtë shumë, një që jeton në Mynih me siguri jo.

Nëse ka arsye të mira për përjashtime, atëherë është plotësisht në rregull që ato të përmenden. Natyrisht edhe invalidi në karrocë nuk ia del me 1000 euro. Shteti në rast të tillë duhet të paguajë një kontribut shtesë./DP