Kush e zotëron Hënën?

Për shkak se hapësira është një zonë pa kufij të përcaktuar, ka shumë pyetje në lidhje me juridiksionin ligjor mbi anijen e cila orbitalizon Tokën dhe trupat e tjerë qiellorë.

Vendet që kanë hyrë në hapësirë ​​kanë rënë dakord për një sërë politikash dhe traktate që kanë të bëjnë me aktivitetet në eksplorimin e hapësirës.

Sapo njerëzit arritën të ‘pushtojnë’ hapësirën, disa filluan të krijojnë ligje për mbulimin juridiksional. Në vitin 1957, Asambleja e Përgjithshme e Kombeve të Bashkuara krijoi një Komision ad hoc për Përdorimin Paqësor të Hapësirës së Jashtme (COPUOUS).

Në vitin 1960, Instituti Ndërkombëtar i Ligjit për Hapësirën (IISL), një organizatë joqeveritare, u krijua për të nxitur bashkëpunimin ndërkombëtar në procesin hapësinor të bërjes së ligjit. Sot, disa universitete në të gjithë botën ofrojnë programe dhe diploma në ligjin e hapësirës, raporton “Locklip”, transmeton Periskopi.

Fusha e ligjit të hapësirës u zhvillua për t’u marrë me çështje të tilla si të drejtat pronësore, armët në hapësirë, mbrojtja e astronautëve dhe çështje të tjera.

Megjithatë, ligji hapësinor mbetet një fushë sfiduese për t’u definuar. Ndërsa ka traktate që janë nënshkruar vullnetarisht nga shumë kombe, përparimet teknologjike nënkuptojnë që kompanitë private tani mund të marrin pjesë në eksplorimin e hapësirës dhe këto subjekte mund të mos mbulohen me disa traktate ekzistuese (varësisht nga interpretimi i tyre ligjor).

Gjithashtu, prioritetet kombëtare ndryshojnë me kalimin e kohës dhe këto prioritete nuk mund të pasqyrohen në traktatet që u krijuan disa dekada më parë.

Kombet e Bashkuara dhe Traktati i Hapësirës së Jashtme

COPUOUS u krijua në vitin 1958 dhe u bë i përhershëm në vitin 1959.

Që nga mesi i vitit 2016, ajo ka 77 anëtarë, duke përfshirë vende të mëdha hapësinore, të tilla si,

Shtetet e Bashkuara të Amerikës (NASA)

Rusia (Roscosmos)

Japonia

Kina

Kanada

Brazili

Australia

Agjencia Evropiane e Hapësirës

Kombet e Bashkuara e përshkruajnë këtë komitet si pikë qendrore ku subjektet ndërkombëtare negociojnë se si të përdorin hapësirën në mënyrë paqësore.

Detyrat COPUOUS përfshijnë shkëmbimin e informacionit rreth hapësirës, ​​mbajtjen e tabelave mbi atë që qeveria dhe organizatat joqeveritare bëjnë në hapësirë ​​dhe promovimin e bashkëpunimit ndërkombëtar.

COPUOUS krijoi gjithashtu dy nënkomitete në vitin 1962 për t’u marrë me çështjet ligjore dhe zhvillimet shkencore dhe teknike; shërbimet e sekretariatit ofrohen nga “Zyra e Kombeve të Bashkuara për Çështjet e Hapësirës së Jashtme” (UNOOSA).

KOPUOUS është forca pas pesë traktateve dhe pesë parimeve që qeverisin pjesën më të madhe të eksplorimit të hapësirës.

Traktati themelor është Traktati mbi parimet që drejtojnë veprimtaritë e shteteve në eksplorimin dhe përdorimin e hapësirës së jashtme, duke përfshirë Hënën dhe trupat e tjerë qiellorë, ose thjesht “Traktatin e Hapësirës së Jashtme”.

Ajo u ratifikua në vitin 1967, kryesisht bazuar në një sërë parimesh ligjore të miratuara nga Asambleja e Përgjithshme më 1962.

Traktati ka disa pika kryesore për të. Disa nga ato kryesore janë:

Hapësira është falas për të gjitha kombet për t’u eksploruar, dhe pretendimet sovrane nuk mund të bëhen. Aktivitetet hapësinore duhet të jenë në dobi të të gjitha kombeve dhe njerëzve. (Pra, askush nuk zotëron hënën.)

Armët bërthamore dhe armët e tjera të shkatërrimit në masë nuk lejohen në orbitën e Tokës, në trupat qiellorë ose në vende të tjera të hapësirës së jashtme.

Vendet individuale (shtetet) janë përgjegjës për çdo dëmtim të objekteve të tyre hapësinore. Kombet individuale janë gjithashtu përgjegjëse për të gjitha aktivitetet qeveritare dhe joqeveritare të kryera nga qytetarët e tyre. Këto shtete gjithashtu duhet të “shmangin ndotjen e dëmshme” për shkak të aktiviteteve hapësinore.

Traktatet, parimet dhe konferencat

Për të mbështetur Traktatin e Hapësirës së Jashtme, katër traktate të tjera u vendosën në vitet 1960 dhe 1970 për të mbështetur kërkimin paqësor të hapësirës.

Këto traktate (të përmendura më poshtë me pseudonimin e tyre) janë:

“Marrëveshja e Shpëtimit” (1968), u formua për t’i dhënë astronautëve ndihmë gjatë një uljeje të padëshiruar ose kur përballen me një emergjencë.

“Konventa e Përgjegjësisë” (1972) përshkruan konsiderata nëse një objekt hapësinor shkakton dëm ose humbje të jetës njerëzore.

“Konventa e Regjistrimit” (1975), e hartuar për të ndihmuar vendet të mbajnë gjurmët e të gjitha objekteve të hedhura në hapësirën e jashtme.

Ky regjistër i Kombeve të Bashkuara është i rëndësishëm për çështje të tilla si shmangia e mbeturinave të hapësirës. (Për NASA-n, Komanda Strategjike e Shteteve të Bashkuara jep përditësime në kohë reale të agjencisë nëse mbeturinat e hapësirës kërcënojnë një anije kozmike ose Stacionin Ndërkombëtar të Hapësirës.)

“Marrëveshja e Hënës” (1979), e cila jep më shumë detaje mbi Traktatin e Hapësirës së Jashtme për të drejtat pronësore dhe përdorimin e hënës dhe të trupave të tjerë qiellorë në sistemin diellor (me përjashtim të objekteve që hyjnë natyrshëm në Tokë nga këto trupa, domethënë meteoritë).

Ky traktat, megjithatë, është nënshkruar vetëm nga 16 vende, të cilat janë lojtarë të vegjël në eksplorimin e hapësirës.

COPUOUS gjithashtu ka krijuar pesë grupe parimesh për të mbështetur këto traktate.

Deklarata e Parimeve Ligjore (1963), nga e cila u krijua Traktati i Hapësirës së Jashtme në vitin 1967, përcakton parime udhëzuese, duke përfshirë idenë se eksplorimi i hapësirës është në dobi të të gjithë njerëzve.

“Parimet e Transmetimit” (1982) kanë të bëjnë me sinjalet televizive. Këto parime përfshijnë idenë e mosinterferimit me sinjalet e vendeve të tjera, ofrimin e informacionit për të ndihmuar në shkëmbimin e njohurive dhe promovimin e zhvillimit arsimor dhe social (veçanërisht në vendet në zhvillim).

“Parimet e ndjesisë në distancë” (1986) kanë të bëjnë me përdorimin e valëve elektromagnetike për të mbledhur të dhëna për resurset natyrore të Tokës. Aktivitetet e ndjesive të largëta duhet të jenë për të mirën e të gjitha vendeve dhe duhet të kryhen në frymën e bashkëpunimit ndërkombëtar.

“Parimet e Burimeve të Energjisë Bërthamore” (1992) kanë të bëjnë me mbrojtjen e njerëzve dhe të llojeve të tjera nga rrezatimi nëse një lëshim shkon keq, ose një anije kozmike që fluturon nga Toka aksidentalisht rrëzohet në sipërfaqe. Është e zakonshme që anijet kozmike të eksplorojnë sistemin diellor të jashtëm për të përdorur burimet e energjisë bërthamore për energjinë, pasi fuqia diellore është kaq e dobët atje.

“Deklarata e Përfitimeve” (1996) thotë se eksplorimi i hapësirës do të kryhet për të mirën e të gjitha shteteve. Kjo u krijua dy vjet përpara se Stacioni Ndërkombëtar Hapësinor – një përpjekje e 15 shteteve – nisi dy modulet e para në hapësirë.

Kombet e Bashkuara gjithashtu kanë mbajtur tre konferenca UNISPACE që nga viti 1968 (një e katërta do të zhvillohet në vitin 2018.)

Kjo është ajo që secila konferencë u përqendrua ose do të përqëndrohet në:

UNISPACE I (gusht 1968): Progresi në eksplorimin e hapësirës, ​​bashkëpunimi ndërkombëtar dhe krijimi i një “eksperti për aplikimet hapësinore” brenda UNOOSA.

Trupi i Kombeve të Bashkuara më pas kishte disa punëtori në vitet 1970 për aplikimet hapësinore, si për shembull, telekomunikimet dhe kartografi.

UNISPACE II/UNISPACE 82 (gusht 1982): Eksplorimi paqësor i hapësirës (në mënyrë specifike, si të shmangësh një garë armësh). Pas konferencës, UNOOSA punoi më ngushtë me vendet në zhvillim për të zhvilluar aftësitë e tyre të teknologjisë hapësinore.

UNISPACE III (korrik 1999): Mbrojtja e mjedisit hapësinor, duke i dhënë vendeve në zhvillim më shumë qasje në hapësirë ​​dhe mbrojtjen e mjedisit të Tokës.

Kjo çoi në Deklaratën e Vjenës mbi Hapësirën dhe Zhvillimin Njerëzor, me 33 rekomandime për vendet që kanë hapësirë ​​për të ndjekur. Një raport pasues për deklaratën u lëshua në vitin 2004, pesë vjet pas konferencës.

Debate të mëdha

Duhet të theksohet përsëri se traktatet e Kombeve të Bashkuarsa janë jo defintive, por ekziston një lloj presioni ndërkombëtar nga kombet e tjera kur një komb largohet nga parimet.

Megjithatë, ka pasur disa debate gjatë viteve rreth disa prej parimeve kryesore të ligjit të hapësirës.

Ndërsa interpretimi përfundimtar i këtyre çështjeve është deri tek avokatët, këtu janë disa nga pyetjet kryesore:

Qasja në hapësirë

Kjo rregullohet kryesisht nga shteti.

Akti për Hapjen e Hapësirës Tregtare të vitit 1984 mbulon situatat e nisjes nga qytetarët e SHBA’së.

Në shumicën e rasteve, licencat dhe lejet duhet të lëshohen nga Zyra e Transportit Hapësinor të FAA’s, i cili shqyrton aspekte të tilla si vendi i nisjes dhe automjetet e nisjes/rikthimit.

FAA po punon gjithashtu për udhëzimet për të mbrojtur udhëtarët e hapësirës kur kompanitë e turizmit fillojnë të veprojnë.

Armët në hapësirë

Ndoshta përpjekja më e famshme në vënien e armëve në hapësirë ​​ishte Iniciativa Strategjike e Mbrojtjes së Shteteve të Bashkuara, e njohur me nofkën “Luftërat e Yjeve”.

Disa sugjerojnë se Antarktika, një territor i zotëruar nga asnjë komb dhe që përdoret kryesisht për qëllime shkencore, mund të jetë një model që duhet ndjekur – por jo të gjithë pajtohen me këtë tezë.

Bashkëpunimi ndërkombëtar

Kombet që ranë dakord të punojnë së bashku në një projekt hapësinor mund të përjetojnë probleme herë pas here./Periskopi/